Verilerimiz ve İşlenişleri 

  Selamlar! Uzunca bir süredir yoktum. Yazmayı istediğim çok fazla şey var ancak gerek dersler gerek uğraştığım bir projenin varlığı yüzünden bu aralar çok fazla zaman ayıramıyorum. Ancak bugün konuşulması gereken bir konu var! Konuşulması gerek çünkü internet dediğimiz yerde bilgisi var,yok farketmeksizin klavyeyi eline alan düşündüğünü yazabiliyor. Bu da çok büyük bir bilgi kirliliği doğuruyor. Buna bir açıklık kazandırmak lazım. O zaman başlıyoruz ! (Özlemişim)

Önce veriler ve bunların neden tutulduğu, nerede kullanıldığı hakkında konuşacağız sonra Facebook'un kullanım şekline ardından ufak bir gelecek tahmini yapıp Whatsapp olayına değineceğiz.

Bölüm1: Veri Nedir,Neden Tutulur?

Image

  Öncelikle veri(data) nedir bundan başlayalım. Bilgisayarın alabildiği, işleyebildiği, sonuç üretebildiği ve saklayabildiği her şey veridir. Sizin telefon numaranızdan profil fotoğrafınıza, bir ankette işaretlediğiniz seçenekten instagramda bir fotoğrafa bakma sürenize kadar her şey bir veridir. Ancak bu verilerin tek başına hiç bir değeri yoktur. Bunlar düzenlenmeli,gruplanmalı,işlenmeli böylece bilgi parçaları haline getirilip anlam kazandırılmalıdır. Mesela cinsiniz erkek, yaşınız 30 olsun 30 yaş erkek grubuna dahil edilir sonrasında ilgi alanlarınıza göre kategorilendirilirsiniz. Yani sizin araştırdığınız şeyler, beğendiniz fotoğraflar, uygulamaya giriş çıkış saatleriniz gibi verileriniz bir bütün halinde değerlendirilerek bir kimliğiniz çıkartılır. İşte veriden bilgi edinmek böyle gerçekleşir.

Peki Veri Neden Tutulur?

 Veriler hemen hemen her sektörde kullanılır ve insanların işini olumlu etkiler. Zamandan tasarruf etmek, hedef kitleyi daha iyi belirlemeyi sağlamak, müşterileri davranışlarını analiz ederek kârı arttırmak, gelir giderlerin tutulması  gibi sağlıktan güvenliğe, belediyeciliğe, tarım, finans vb. her sektörde kullanılır.        

Ama burada bir konuya daha giriş yapmamız gerekiyor. Bknz:

Image

Çok fazla verinin depolanması büyük veri kavramını ortaya çıkardı. Ama bu kadar çok verinin sadece bulunması yetmez bunları iyi bir şekilde ayıklayıp, analizleyerek anlamlandırmak gerekir. Bunu da veri bilimcileri yapar. Araştırmalara göre büyük veriyi kullanan şirketler; %50 daha fazla kazanç elde etmiş, pazar çalışmalarında %41 etkili olmuş, reklam harcamaları %37 azalmış ve sosyal medya kullanımında %37 gibi yüksek oranlarla daha başarılı olmuşlar.

Şimdi gelelim asıl konumuza

Bölüm2: Facebook neler yapıyor?

Image

Facebook'un şirket olarak gelir modeli (%100 ü diyemeyiz ama ona yakın) reklam üzerine. Parayı Instagram ve Facebook uygulamaları içerisinde gördüğümüz reklamlar ile kazanıyor. Hal böyle olunca amaç tamamen kullanıcının daha çok uygulama içerisinde kalarak daha çok reklam görmesi ve bu gördüğü reklamların kullanıcının kendi hobileri, ihtiyaçları, zevkleri doğrultusunda ilgisini çekmesi üzerine oluyor. Sırf uygulamada daha  fazla saatler geçirerek reklamlara daha fazla tıklamamız için bütün özel hayatımızın alınması durumu çok acı olsa da Mark abimiz durmak bilmiyor.

Bir de verileri 3.taraf şirketlere satma olayı var tabii. Facebook'un gizlilik politikasında şöyle bir ifade yer alıyo:

Image

Verilerimizi asla satmayacağı yazılıyo ama 2018'de 87 milyon kişini verisini Cambridge Analytica' ya satıp davalık olmuştu. O yüzden bilemedim.🤨

Whatsapp olayına artık girmek istiyorum ama yazmayı özlemişim durduramıyorum kendimi. Şimdi biraz komplo teorisi kuralım.

Bölüm3: Kim bilir?

Yukarıda sırf uygulamada daha fazla saatler geçirerek reklamlara daha fazla tıklamamız için bütün özel hayatımızın alınması durumu çok acı yazmıştım. Belki de sadece öyle değildir. Bu apayrı bir blog konusu ancak yeri gelmişken burada da biraz değinmek istiyorum. Biraz yapay zekaya giriyoruz!

Bilgisayarlar aslında o kadar da zeki değiller. Bir bilgisayara veri veya referans sağlamazsanız hiç bir şey yapamaz. Hatta bir bilgisayar kendi başına çok basit bir olay olan rastgele bir sayıyı bile üretemez. Bir referans değeri alır ve ona göre bir sonuç üretir.(O anki sistem saati gibi). Buradan Erkan arkadaşımızın yazdığı yazıdan daha detaylı öğrenebilirsiniz.Aynı şekil satrançta çok iyi olan "deepblue" isimli yapay zeka da "decision tree" isimli yöntemle 100 milyonluk değerlendirme gücüyle rakibinin en iyi hamleyi oynayacağını varsayarak kendi hamlesini seçmesi üzerine kurulu bir algoritmadan fazlası değil. Burada yapay zekayı nasıl tanımladığınıza bağlı olarak bunları yapay zeka olarak görebilirsiniz ancak bence böyle olmamalı.Hatta kimine göre şu fotoğraftakiler de bir yapay zeka.

Image

Ancak OpenAI'nın geliştirdiği GPT-3 isimli algoritma biraz daha farklı. GPT-3 İnternet,kitaplar,wikipedia üzerinden alınmış 175 milyarlık devasa bir parametreye sahip. Bu da onun çeviri yapabilmesi, cümle tamamlayıp kurabilmesi, yakın zamanda çıkan DALL·E ile yazıyı tasarıma dönüştürebilmesi, kod yazabilmesi, röportaj yapabilmesi gibi harika özelliklere sahip hale getiriyor. Gpt-3 ü heyecanlı kılan nokta zero,one,few shot learning denilen öğrenme yeteneklerinin olması. Bu uzunca girilmesi gereken bir konu ancak one shota mesela cümle özne+nesne+yüklem olarak kurulur dersiniz ve yapay zeka bunu öğrenir, bundan sonra cümlelerini öyle kurar gibi örnek verilebilir.

Yani demek istediğim şu ki internet üzerinden alınan verilerle makine öğrenmesi yapabilen bir yapay zeka mevcut. Şimdi, bu internet üzerinden alınan verilere bir de facebook,instagram gibi sosyal medya mecralarının bizim hakkımızda her şeyi toplamış olduğu verilerimizin eklendiğini düşünün. Belki de duyguları olan, bir insan gibi düşünebilen, hobileri olan bir şey çıkar ortaya. Kim bilir?

Bölüm4: WhatsApp'ı Silmeli mi?

O kadar boş bir konu ki farkettiyseniz bu konuya anca değinebiliyorum. Öncelikle whatsapp hiçbir zaman mesajlarınıza erişeceğiz diye bir şey söylemedi.Bknz:

Image

Whatsapp'ın dediğine göre yazdığınız bir mesaj önce sunucuya gidiyor ardından gönderdiğiniz kişinin telefonuna varıyor. Karşı kişinin telefonuna giden mesaj açıldığında whatsappın sunucularından siliniyor. Tabi burda ne kadar süre sonra silindiği gibi bir detay yazmıyo ama çok da bi önemi yok. Çünkü bu mesajlar uçtan uca şifreleme ile korunuyor böylece facebook dahil kimse okuyamıyor.Ama sosyal medya sağolsun herkes tarafından mesajlarımız okunacakmış gibi bir yanılgı etrafa yayıldı. Burada tek sıkıntı WhatsApp'tan gönderdiğimiz fotoğraf veya videolara ne olduğu.Onlar hakkında bir bilgi göremedim.Dikkatli olmakta fayda var.

Unutmadan bir de şöyle twitler atanlar var: Image

Kendileri whatsapp plus kullanarak bu güncellemeden muaf kalarak bilgilerinin alınmayacağına seviniyolarlar. Ama kullandıkları whatsapp plusu bir apk olarak indirdiler ve o apk yı kimin ürettiklerinden bile bir haberler. Attıkları mesajların önce hangi sunucuya uğradığı, ne gibi işlemlerden geçtiğini ne yazık ki bilmiyorlar. Ve böyle yüzlerce twit var.😭

Bir de dolaşan bir ses kaydı vardı. Attığımız sesleri kullanıp bankacılıkta bizim yerimize işlem yapacaklarını söylüyordu.Arkadaş hem milyarder hem de alkollü sanırım. Unutmayınız ki verilerimiz milyarlarca veri arasında dünyadaki bir karınca kadar kalıyor. Seslerimizi kullanabilirler mi? evet. Kullanırlar mı? Evet. Örneğin bir yapay zekanın geliştirilmesinde gibi.

Velhasıl, zaten kişisel bilgiler, konum,rehber,girme çıkma zamanları vb. vb. hep tutuluyordu hala tutulmaya devam ediyor. Sadece yasal yollardan bu bilgilerimizi kullanmak için izin istediler . Instagram kullanan bir kişinin hiç bir zararı yok bu durumda, zaten daha da fazlasını instagramdan ediniyolar. Sadece whatsapp kullananlar için belki bi tık üzücü denilebilir.Ama şöyle bir durum da var ki kullandığımız tüm uygulamalar bunları istiyo zaten. Keşke her önüne gelen hertürlü bilgimizi toplayamasaydı veya en azından bir sınırı olsaydı. Bence en mantıklı çözüm veri toplamanın sınırlandırılması veya belli bir miktar veri belli bir ücret karşılığı toplanabilir gibi bir yasa çıkması iyi bir çözüm olabilir.

Bölüm5: WhatsApp Alternatifleri Tercih Edilmeli Mi?

Bu konuda Telegram'ı diğerlerinden farklı tutuyorum çünkü WhatsApp'ın içermediği özellikleri içeriyor ama o da verileri cloudda tutması ile - bir puan alıyor. Onun dışında yerli uygulamalara baktığımda hepsi yedekliyo da satıyo da.Ve yerli olmaları yaptığınız, yazdığınız bir şeyin bir gün karşınıza olumsuz olarak dönebileceği anlamı taşıyor. Signale geldiğimizde ise tüm bilgilerinizi whatsappdan sildirip sosyal medyayı komple bırakmayacaksanız pek de gerek yok gibi gözüküyor.

Daha çook şey yazılabilir ancak burada yazımı sonlandırıyorum ve sonraki bloglara bırakıyorum.Bir sonraki yazımda görüşmek üzere!